پاسخ مرجع عالیقدر آیت الله العظمی یعقوبی به استفتائی در مورد عدم تعیین سر سال خمسی
پاسخ مرجع عالیقدر آیت الله العظمی یعقوبی به استفتائی در مورد عدم تعیین سر سال خمسی
مکلفی که از روی غفلت یا تسامح یا جهل یا عمد سر سال خمسی برای خود معین نکند تا ذمه خودش را نسبت به اموالی که بدست آورده محاسبه کند مثل حقوق و دستمزد و سود فعالیت های تجاری و هدایا و مانند آن، باید روزی را برای محاسبه سالانه خودش قرار دهد در روایتی که ابو بصیر از امام باقر (ع) نقل می کند می گوید (قلت لأبی جعفر (علیه السلام): أصلحک الله ما أیسر ما یدخل به العبد النار؟ قال: من أکل من مال الیتیم درهماً ونحن الیتیم) به امام عرض کردم: خداوند شما را حفظ کند! آسان‌تر چیزى که بنده بدان به دوزخ می رود چیست؟ فرمود کسى که از مال یتیم یک درهم بخورد یتیم ما هستیم.
پس آن روز را سر سال خمسی خود معین کند؛ و تمام اموال انسان به دو گونه هستند:
۱- اموالی که جزء نیازهای زندگی او هستند مثل خانه، ماشین شخصی، اثاثیه منزل، پوشاک، کتاب مناسب در شأن او، زیورآلات خانمها و مانند آن.
۲- ما زاد بر آن نیازها مثل پول نقد که در دست یا حساب بانکی، زمین، ماشین و وسایل کار درآمدزا، کالاهای تجاری، اموال و کالاهای دارای ارزش مالی.
در اموال قسمت اول خمسی وجود ندارد، مگر اینکه از پولی که برای بیش از هزینه های سال خودش قرار داده خریداری کرده باشد یا اینکه از عین مال مانند اثاثیه یا لباس استفاده نمی کند تا اینکه یک سال بر آنها بگذرد، که در این صورت خمس قیمت زمان خرید بر عهده او خواهد آمد مگر اینکه شک کند که این مال از این دست اموال بود یا خیر، که خمسی به آنها تعلق نمی گیرد.
اما قسمت دوم خمس قیمت روز به آن تعلق می گیرد، و اگر بین دو قیمت تردید کند می تواند به کمترین قیمت اکتفاء کند.
نکات:
۱- آنچه در گذشته برای امور زندگی و نیازهای شخصی مانند ازدواج خودش یا فرزندانش، سفرهای دینی یا سیاحتی مصرف و خرج کرده خمس ندارد، مگر اینکه از اموالی استفاده کرده که برای بیش از نیاز سال ذخیره کرده باشد، یا برای خرید اشیاء حرام، یا در آنها اسراف و تبذیر کرده که در شأن او نبوده است.
۲- حقوقی که در مقابل آن مال داده می شود مانند خرید نمایندگی انحصاری یک شرکت بین المللی یا علامت تجاری خاص، به قیمت آن خمس تعلق نمی گیرد، مگر اینکه آن را بفروشد و پول آن به دست فرد برسد و تا یک سال آن را در نیازهای خودش مصرف نکند که در این صورت به آن خمس تعلق می گیرد.