سن بلوغ زنان

آیا صحیح است که شما با مشهور فقها در مسئله بلوغ زنان مخالفت کرده‌اید و فرموده اید که سن بلوغ آنها ۱۳ سالگی است ونه، نه سال قمری؟

سن بلوغ زنان
بسم الله الرحمن الرحیم
محضر آیت الله العظمی شیخ محمد یعقوبی
سلام علیکم و رحمه الله و برکاته
آیا صحیح است که شما با مشهور فقها در مسئله بلوغ زنان مخالفت کرده‌اید و فرموده اید که سن بلوغ آنها ۱۳ سالگی است ونه، نه سال قمری؟

بسمه تعالی
سلام علیکم و رحمه الله و برکاته
آنچه با دقت و ژرف اندیشی در مجموعه روایات ارزشمندی که از معصومین علیهم السلام بر ما رسیده و همچنین با قرینه قرار دادن برخی روایات بر بعضی دیگر، آن است که زنان قبل از اتمام نه سال قمری(۱) بالغ نمی شوند حتی اگر خون ببینند. بنابراین در این سن امکان بالغ شدن زنان متصور است اما نمی‌توان حکم به بلوغ تمام زنان در این سن کرد؛ یعنی ممکن است دختران در زمان اتمام ۹ سالگی قمری به سن تکلیف برسند اگر برخی از تغییرات جسمی، نفسی و رفتاری را که نشان دهنده بلوغ جنسی آنهاست در خود مشاهده کنند مانند میل جنسی نسبت به جنس مذکر، حیا از اختلاط با آنها، تحریک شدن، پیدا کردن شهوت جنسی و دیگر علائم بلوغ.

البته زمانی قطع به بلوغ جنسی پیدا می‌کنیم که بعد از اتمام ۹ سالگی خون حیض ببیند؛ اما اگر به سن ۱۳ سالگی رسید و هیچ یک از این علائم را هم مشاهده نکرد حکم به بلوغ او می کنیم و منتظر امر دیگری نخواهیم شد.

به طور خلاصه بلوغ در نظر عرف حالت مشخصی دارد و شارع مقدس تعریف جدیدی غیر از آنچه اهل لغت گفته بودند برای آن نیاورده است و مرجع بیان تمامی معنای الفاظ هم اهل لغت هستند؛ البته شارع مقدس در برخی از حدود این مسئله دخالت کرده است مثلاً نه سالگی را سنی قرارداده که بلوغ قبل از آن محال است و ۱۳ سالگی را سنی قرار داده که انتظار بلوغ از آن تجاوز نمی کند.

متخصصان گفته اند سن بلوغ زنان با توجه به چندین عامل متفاوت است: عوامل بیولوژیک که مربوط به هیئت و ترکیب بدنی است و از جهت آب و هوای محیط و منطقه که در آن زندگی می کند و مسائل اجتماعی مثل اینکه او بر مسائل دینی تقید دارد یا خیر و برخی عوامل مؤثر از این قبیل.

ما این مسئله را مفصل بحث کردیم و آن را در موسوعه فقه الخلاف جلد ۴ صفحه ۱۹۰ چاپ اول منتشر کردیم. در آنجا به کلام مشهور نقض وارد کردیم که اگر دختر با اتمام نه سالگی حج به جا آورد در حالی که هیچ یک از علائم بلوغ جنسی در او آشکار نشده باشد و رفتار او مانند کودکان باشد همچنان که در برخی مناطق سردسیر چنین افرادی وجود دارند آیا قائل به اجزاء حج او از حج واجب که یکی از شرایط آن بلوغ است خواهد بود؟ اگر جواب منفی بدهند کلام خودشان را نقض کرده اند و اگر جواب مثبت بدهند با واقع و فهم عرفی و آنچه مرجع در فهم مدالیل لفظی و از جمله همین مسئله بلوغ است مخالفت کرده‌اند.
شایسته است به این نکته توجه کنیم که گاهی شارع مقدس بر انجام عباداتی مثل نماز و روزه توسط کودکان دختر و پسر و حجاب بر دختران قبل از ۹ سالگی، تشویق و ترغیب کرده است به طوری که امام رضا علیه السلام تعجب می کردند از پدری که فرزندش هفت سال داشته باشند ولی نماز نمی خواند.

محمد الیعقوبی
۲۲/شعبان/۱۴۴۱ هـ
۱۶/۴/۲۰۲۰ م

(۱) سال قمری ۱۱ روز کمتر از سال شمسی است.