مشروح دو خطبه عید سعید فطر حضرت آیت الله العظمی شیخ محمد یعقوبی (دام ظله)

بسمه تعالى

مشروح دو خطبه عید سعید فطر حضرت آیت الله العظمی شیخ محمد یعقوبی (دام ظله)

دوشنبه ۲۵/۵/۲۰۲۰ م

۱/ شوال /۱۴۴۱ هـ

حضرت آیت ‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی نماز عید فطر را در در دفتر خود در نجف اشرف اقامه کردند.

ایشان دو خطبه نماز فطر را در میان اعضای دفتر و برخی از مؤمنین در نجف اشرف با رعایت ضوابط بهداشتی و فاصله اجتماعی برگزار کردند.

 ایشان در خطبه اول به تفسیر آیه شصت و دو سوره نمل [أَمَّن یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ وَیَجْعَلُکُمْ خُلَفَاء الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قَلِیلاً مَّا تَذَکَّرُونَ] اشاره کردند که سوالات مطرح ‌شده در این میان را مورد بحث قرار دادند ایشان فرمودند این آیه مبارکه مراتب و گروه های متفاوتی را مورد خطاب قرار می‌دهد در ابتدا منکرین وجود خداوند تبارک و تعالی را و همچنین کسانی که ایمان به خداوند متعال دارند و به وحدانیت او شهادت می دهند اما گناه می‌کنند و از فرامین خداوند متعال سرپیچی می کنند. [وَإِذَا مَسَّ الإِنسَانَ الضُّرُّ دَعَانَا لِجَنبِهِ أَوْ قَاعِداً أَوْ قَآئِماً فَلَمَّا کَشَفْنَا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ کَأَن لَّمْ یَدْعُنَا إِلَى ضُرٍّ مَّسَّهُ کَذَلِکَ زُیِّنَ لِلْمُسْرِفِینَ مَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ] (یونس : ۱۲)، و همچنین: [وَإِذَا مَسَّکُمُ الْضُّرُّ فِی الْبَحْرِ ضَلَّ مَن تَدْعُونَ إِلاَّ إِیَّاهُ فَلَمَّا نَجَّاکُمْ إِلَى الْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ وَکَانَ الإِنْسَانُ کَفُوراً] (الإسراء : ۶۷).

 ایشان در ادامه ‌فرمودند این آیه مبارکه فطرت‌های همه انسان‌ها هرچند که منکر این حقیقت هستند را خطاب قرار می‌دهد و از آن‌ها پاسخ می‌خواهد هرچند که آن‌ها با زبان و با بیان خود آن را انکار می کنند اما با تمام وجود و فقر و نیازهای ذاتی خود به این حقیقت گواهی می دهند. این آیه مبارکه به‌ عنوان مقدمه‌ای برای ایمان به خداوند متعال و هدایت بسوی او و این‌که او تنها مدبر امور این عالم است و درعین حال کفر و شرک و طغیان را انکار می کند می باشد.  ایشان در ادامه می‌گویند که این آیه مبارکه درصدد است آن احساس و عاطفه و فطرت پاک انسان را بیدار کند و او را بسوی خداوند متعال و تقرب به سوی او و هدایت و صلاح سوق دهد. این همان راهی است که ائمه معصومین علیهم‌السلام برای بیدار کردن فطرت پاک انسانی همیشه او را به ایمان دعوت می کنند و اینکه تنها به خداوند متعال پناه ببرند بکار می گرفتند.

ایشان فرمودند انسان این حقیقت را با فطرت خود ادراک می کند و هنگامی که در بلا و امتحان و سختی‌ها گیر می‌افتد و همه اسباب و راه‌حل‌هایی که به ذهن انسان خطور می کند دگر کارساز نباشند آنجایی است که فطرت انسان یک قدرت غیبی حکیم و رئوفی را نزد خود حاضر و ناظر می‌یابد که مطلع بر حال و وضعیت اوست که او می تواند دست رحمت خود را بسوی انسان دراز کند و او را از آن سختی‌ها نجات دهد و هیچ چیز نمی‌تواند مانع امداد‌های او شود و درعین‌ حال برای کمک ‌رسانی خود هیچ پاداش و تشکری نمی‌طلبد.

ایشان در ادامه خطبه خود خاطر نشان کردند که کلمه مضطر در آیه اشاره به آن دارد که انسان در حالت اضطرار و نبود اسباب و امکانات و راه­های رهایی از سختی ها و مشقات نیست مگر امدادهای غیبی خداوند متعال، در این حالت انقطاع پیدا می­کند و این حالت شرط اجابت دعا را هموار می سازد و توجه تام و تمام انسان را بسوی پروردگار معطوف می­سازد که همان توجه خالص و صادق به کسی که همه امور به دست اوست در این حالت زبان و حال او یکی می­شوند و فطرتا به سوی خداوند رو می آورد در حقیقت تطابق طلب تکوینی با طلب تشریعی است که همان توجه در دعا تا اینکه به اذن خداوند متعال به مرحله اجابت برسد.

ایشان اضطرار را عامل نزدیک شدن راه­های دور در مسیر تکامل می­دانند و انسان را اگر این فرصت را غنیمت بشمارد مهیای رسیدن به مقامات عالیه می­سازد. حالت اضطرار و بلا و امتحان هرچند که مشقت­های خاص خود را دارد و انسان احساس تنگی و دشواری می­کند اما در عین حال نعمتی است که انسان را در مسیر تکامل قرار می­دهد و او را از خواب غفلت بیدار می­کند و از اعماق مادیات رها می­سازد و به سوی خداوند متعال برمی­گرداند و می­توان از این برای فهم آنچه در روایت امام صادق (ع) وارد آمده استفاده کرد که فرمود: اضطرار عین دین است.

ایشان در خطبه دوم به بخش باقیمانده آیه {وَیَجْعَلُکُمْ خُلَفَاء الْأَرْضِ} اشاره و نکات تفسیری را بیان کردند. خداوند متعال تنها انسان را از سختی­های اجتماعی مانند حکمرانی اشرار و نبود امنیت و عدالت اجتماعی و وجود هرج و مرج و ظلم و فساد و ترس و نبود امکانات زندگی کریمانه رها نمی­سازد، بلکه گروه صالحان را حکمران و خلیفه و وارث خود در زمین قرار می­دهد همانگونه که بنی اسرائیل را از شر و طغیان فرعون رها ساخت و آنها را وارثان سرزمین و دیار خود ساخت.

در ادامه ایشان فرمودند که خداوند انسان را خلیفه خود در زمین قرار داد [إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَهً] (البقره:۳۰) و همه آنچه در زمین است از معادن و مواد و امکانات را مسخر او و تحت تصرف و اختیار او قرار داد [وَسَخَّرَ لَکُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً مِّنْهُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لَّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ] (الجاثیه:۱۳)  اما چطور می­شود که انسان با این همه نعکمتی که خداوند متعال پای انسان ریخت از او غافل می­شود. لذا در آخر آیه خداوند متعال با تعجب از غفلت می­پرسد که با وجود این همه نعمت اما غفلت؟ [أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قَلِیلاً مَّا تَذَکَّرُونَ] (النمل:۶۲).

در ادامه ایشان ارتباط میان این نکته تفسیری و دلالت روایت عمران بن حصین که به ولایت ویژه امیر المومنین (ع) و ضمان حکومت عدل او اشاره دارد که هیچ مومنی او را مغضوب نمی­دارد و هیچ منافقی او را دوست نمی­دارد اشاره کرد.

ایشان ادامه دادند که جانشینی خداوند متعال در روی زمین وعده­ای است که به بندگان صالح و بصیر و مکتبی داده شد تا زمینه­های آن را فراهم سازند و بر دوش گرفتن پرچم توحید مهم و بزرگ و مسئولیت دشواری است که آنها به این مسئولیت سخت اذعان دارند. ایشان در ادامه فرمودند که بارزترین و کاملترین مصداق این آیه مبارکه امام زمان (عج) است چراکه او مضطری است که دعا می­کند و خداوند متعال اجابت می­کند زیرا او عارف تام به خداوند است و او به حقیقت اضطرار و انقطاع به سوی خداوند متعال می­رسد و او در اضطرار واقعی و حقیقی واقع می­شود چراکه او از وضع اسف بار ظلم و عصیان و تمرد و انحراف آگاه است و از وضعیت سخت بشریت در زیر سلطه حکمرانان طغیانگر و ظلم و فساد آنها و چپاول اموال عمومی و فقر و نداری مردم درد می­کشد. لذا در دعای ندبه می­خوانیم (أین المضطر الذی یجاب إذا دعا).

در پایان مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی یعقوبی (دام ظله) تاکید کردند که مومنان باید با حالت اضطرار حقیقی به ظهور امام عصر (عجل الله فرجه) و توجه به این واقعیت زندگی کنند  و برای برپایی حکومت مبارک ایشان دعا و توسل بجویند که حتما او خواهد آمد و در مثل آن روز مومنان خوشحال خواهند شد [وَیَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ] (الروم: ۴).